Tyflopedagogiczna
TERAPIA TYFLOPEDAGOGICZNA
Tyflopedagogika jest działem pedagogiki specjalnej, który zajmuje się wychowaniem i nauczaniem konkretnej grupy osób, a mianowicie ludzi z wadą wzroku. Określa ona kierunki ich rozwoju, jak również sposoby kompensowania funkcji, wymagających używania wzroku przez inne, dobrze wykształcone. Podmiotem zainteresowania tyflopedagogiki są osoby z problemami ze wzrokiem ale jakie? Dzieli się je na dwie grupy. Pierwszą z nich tworzą osoby niedowidzące lub niewidome od urodzenia, co sprawia, że z niepełnosprawnością radzą sobie od zawsze. Druga grupa to osoby ociemniałe, czyli takie, które utraciły częściową zdolność widzenia lub też całkowicie utraciły wzrok w ciągu swojego życia. Podział taki jest niezwykle istotny w planowaniu zajęć rewalidacyjnych. Inaczej bowiem będziemy pracować z osobą niewidomą od urodzenia, a inaczej z kimś kto widział przez np. 30 lat i w tym wieku całkowicie utracił zdolność spostrzegania.
Zasadniczym zadaniem tyflopedagoga jest wspomaganie procesu uczenia się dzieci niewidomych i słabo widzących. W przypadku tych drugich istotne jest mobilizowanie uczniów do korzystania z posiadanych przez nich możliwości wzrokowych we wszystkich możliwych dla nich sytuacjach, jak również niesienie im w tym zakresie pomocy. Polega ona np. na udostępnieniu uczniom pomocy optycznych, elektronicznych i innych ułatwiających korzystanie z osłabionego wzroku w procesie edukacji, podczas spędzania wolnego czasu, podczas poruszania się i wykonywania rozmaitych zadań…
Natomiast wspomaganie w zakresie rozwoju widzenia małych dzieci polega na prowadzeniu wyspecjalizowanej stymulacji wzroku w celu utrwalenia reakcji wzrokowych oraz pomocy w rozwijaniu sprawności wzrokowych.
Na czym polega rehabilitacja i rewalidacja wzroku?
Rehabilitacja wzroku u osób z dysfunkcją narządu wzroku zawsze powinna być uzupełnieniem leczenia okulistycznego, bądź konsultacji optometrycznych/ortoptycznych. Jej celem jest wprowadzenie u dziecka umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach życia codziennego metodami zupełnie bezwzrokowymi lub z wykorzystaniem pozostałości wzroku. Proces rehabilitacji wzroku obejmuje stymulowanie widzenia, pobudzanie/zachęcanie do patrzenia, rozwijanie u dziecka podstawowych sprawności wzrokowych związanych z kontrolowaniem ruchów gałek ocznych (czyli lokalizowanie bodźca, śledzenie, wodzenie, przenoszenie spojrzenia), rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-słuchowej oraz usprawnianie pamięci wzrokowej. W ramach wzrokowej rehabilitacji wskazane jest także osiąganie wyższych sprawności wzrokowych, a to dobieranie obiektów i obrazków wg określonych cech, identyfikowanie obiektów na obrazkach, odnajdywanie szczegółów na obrazkach prostych i złożonych a także zmiana i dostosowanie otoczenia dziecka do jego indywidualnych możliwości i potrzeb. Tyflopedagodzy mogą prowadzić z dziećmi wiele ćwiczeń i zabiegów z zakresu terapii widzenia, uczyć je mnogich technik poprawienia jakości widzenia, ale tak naprawdę terapia taka spełnia swoją rolę jedynie wtedy, gdy zaszczepimy w dziecku chęć a potem możliwość (zgodną z jego stanem dysfunkcji) samodzielnego interpretowania obrazu. Zakres zadań tyflopedagoga jest bardzo szeroki. Dokonuje on funkcjonalnej oceny widzenia w celu ustalenia poziomu samodzielności wzrokowej, ustala indywidualne potrzeby rehabilitacyjne, dobiera dziecku pomoce optyczne i nieoptyczne wspomagające jego widzenie, uczy posługiwania się tymi pomocami, prowadzi elementy ćwiczeń usprawniających widzenie oraz korzystania z posiadanych resztek wzroku. Tyflopedagog prowadzi z dzieckiem także zajęcia z zakresu czynności życia codziennego oraz nauki technik komunikacji (w tym wspomnianego pisma Brajla) oraz konsultacji tyfloinformatycznej, dotyczących organizacji i przystosowania otoczenia względem indywidualnych potrzeb dysfunkcyjnego wzrokowo dziecka. Zadaniem tyflopedagogiki jest więc stymulowanie rozwoju emocjonalnego oraz wspieranie psychiczne osób z problemami ze wzrokiem w celu poprawy ich samooceny oraz zwiększenia samodzielności.
Jak ubiegać się o pomoc tyflopedagoga dla swojego dziecka?
Uczestnictwo ucznia placówki ogólnodostępnej w zajęciach specjalistycznych z tyflopedagogiem konstytuuje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. 2017 poz. 1578). Tyflopedagodzy to nauczyciele, którzy najczęściej pracują w systemie oświatowym, czyli w szkołach, przedszkolach, poradniach psychologiczno-pedagogicznych czy ośrodkach szkolno-wychowawczych. Tak naprawdę jest ich niewielu. Dzieci niewidome i ociemniałe nie mają możliwości wyrównania szans edukacyjnych w placówkach ogólnodostępnych, więc kierowane są do szkół specjalistycznych. Jeśli w szkole edukuje się dziecko słabowidzące, to zgodnie z literą prawa wymaga ono zaledwie dwóch godzin zajęć z tyflopedagogiem na tydzień. To po prostu kropla w morzu potrzeb takiego dziecka. Zaś o tyflopedagoga jako nauczyciela wspomagającego (czyli wspierającego dziecko przez cały okres jego procesu edukacyjnego) jest szalenie trudno: dziecko prócz poważnej dysfunkcji wzroku musi posiadać dodatkową niepełnosprawność, tzw. „sprzężenie”.
Osoba niewidoma żyje w innym świecie: świecie dźwięków, dotyku, smaków, zapachów ale nie widzi. Wiele wrażeń jej umyka ale kompensuje je innymi, co czyni ją nie mniej wrażliwą, inną ale nie gorszą. Być może idealną sentencją wydaje się w tej sytuacji cytat z dzieła Wiliama Whartona: „Być może czasami najlepiej jest być niewidomym, wtedy widzi się rzeczy takimi, jakimi są naprawdę, a nie pozwala się oślepić ich wyglądowi”.
Tyflopedagogika właśnie ku temu zmierza: aby osoba niewidoma uwierzyła w siebie i żyła naprawdę, żeby czerpała z życia jak najwięcej mimo swojej niepełnosprawności.