SI - Integracja Sensoryczna
SI – Integracja sensoryczna
Czym jest integracja sensoryczna?
Każdego dnia nasze zmysły przekazują nam masę informacji. Korzystamy z tej wiedzy, aby zorganizować swoje zachowanie i odpowiednio reagować na otoczenie. Oprócz bodźców pochodzących od zmysłu wzroku, słuchu, smaku, węchu i dotyku istnieją jeszcze odczucia równowagi i ruchu oraz odczuwanie mięśni i stawów. Dzięki integracji sensorycznej nasz mózg może prawidłowo odbierać, sortować oraz interpretować wszystkie te bodźce zmysłowe.
W ten sposób wiemy jak reagować adekwatnie do zaistniałej sytuacji i wykonywać celowe czynności. Złożony charakter pracy naszego mózgu może zilustrować następujący przykład.
Mama mówi: „ Aniu, proszę, włóż płaszczyk”. Reagując na to polecenie, dziecko:
- skupia uwagę na mówiącym i słyszy to, co jest mówione;
- odrzuca inne otaczające je informacje (bodźce);
- zauważa płaszcz i odpowiednio planuje, od czego zacząć;
- zauważa otwory rękawów i odczuwa położenie własnych mięśni i stawów, dzięki czemu wie, w którą część rękawów płaszcza włożyć ręce;
- dzięki wyostrzonej świadomości dotyku odczuwa, że płaszcz właściwie układa się na ciele;
- polega na odpowiednim planowaniu motorycznym, świadomości dotyku i zręczności motorycznej, dzięki którym może zapiąć zamek lub guziki płaszcza.
Jednak są przypadki, w których proces rozwoju integracji sensorycznej nie przebiega w prawidłowy sposób. Mówimy wówczas o zaburzeniach integracji sensorycznej. Wtedy pojawiają się różne problemy w funkcjonowaniu oraz zachowaniu dziecka.
Jakie są objawy zaburzeń integracji sensorycznej?
Zaburzenia integracji sensorycznej to nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu nerwowego dziecka. Przejawiają się one reakcją, która jest nieadekwatna do sytuacji, w której się znajduje. Zaburzenia SI nie wynikają z wad narządu słuchu czy wzroku, ale niewłaściwej organizacji bodźców przez układ nerwowy.
Te dysfunkcje mogą wystąpić u dzieci zdrowych (w normie intelektualnej), ale też u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną lub ruchową, autyzmem czy mózgowym porażeniem dziecięcym. Nasilenie objawów może być różne. Pierwsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej można zauważyć już u niemowląt – występuje wtedy płaczliwość u dziecka, niepokój, a także problemy ze ssaniem.
Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej:
- Nadwrażliwość na dotyk. Dziecko odczuwa dotyk jako bardzo silny, drażni je nawet lekkie chuchnięcie. Kąpiel, nakładanie ubrań, drapiąca metka potrafią być dla niego nie do zniesienia.
- Niewrażliwość na dotyk. Dziecko może być też niewrażliwe na dotyk i ciągle poszukiwać bardzo silnych wrażeń: rzucać się na podłogę, zderzać z kolegami itd. Może też nie odczuwać zimna, gorąca, wilgoci.
- Nadwrażliwość słuchowa. Tak, jak dziecko może zbyt silnie reagować na dotyk, tak również bodźce słuchowe mogą być dla niego trudne do zniesienia, np. gwizd, huk pękającego balonu.
- Niechęć do huśtawki. Zaburzenia w układzie przedsionkowym dziecka powodują zaburzenia równowagi. To dlatego nawet widok huśtających się dzieci jest dla niego trudny do zniesienia. Nie ma mowy, aby takie dziecko samo usiadło na huśtawce i zaczęło się bujać.
- Zaburzenia równowagi. Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej może być bardzo niezdarne, nie trafiać w drzwi, źle szacować odległość, potykać się o własne nogi. Zachowuje się tak, jakby nie czuło własnego ciała.
- Kłopoty z poruszaniem się. Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą zacząć chodzić później niż ich rówieśnicy. Kiedy się nauczą, bywa, że są niezdarne, mało sprawne manualnie.
- Poszukiwanie silnych wrażeń. Dziecko może też poszukiwać silnych wrażeń, żeby się w ten sposób „dostymulować”. Wtedy non-stop będzie chciało kręcić się na karuzeli, huśtać na huśtawce, tarzać, rzucać, skakać, uderzać, itd.
- Trudności z mówieniem. Dziecko może mieć problem z płynnością mowy, wymawianiem niektórych głosek lub poprawnym budowaniem zdań.
- Unikanie bliskości. Dziecko jest nieposłuszne, ucieka, unika dorosłych, nie chce się przytulać.
- Mała sprawność manualna. Dziecku sprawiają problemy proste czynności: odkręcenie kranu, zapięcie guzików, utrzymanie ołówka, zakręcenie butelki itd.
Gdy takie zaburzenia zostaną zdiagnozowane – terapeuta opracowuje program zajęć i odpowiednich ćwiczeń.
Na czym polega terapia integracji sensorycznej?
Proces powstawania integracji sensorycznej rozpoczyna się już w okresie płodowym. Jednak najintensywniej przebiega w pierwszych 3 latach życia dziecka i trwa do około 7 roku życia. Dlatego tak ważnym jest jak najwcześniejsze zdiagnozowanie problemu i rozpoczęcie terapii SI. Terapia SI określana jest mianem „naukowej zabawy”. Poprzez ukierunkowaną przez terapeutę zabawę, interesującą dla dziecka, dokonuje się integracja bodźców zmysłowych płynących do układu nerwowego. Równoważąc strukturę ćwiczeń i swobodę zabawy, terapeuta pomaga dziecku w organizacji i usprawnianiu jego układu nerwowego , co pozwala na lepsze funkcjonowanie dziecka. Terapia odbywa się w przygotowanym do niej pomieszczeniu, wyposażonym w specjalistyczne przyrządy.
Wykorzystywane są przedmioty o różnych fakturach, do wykonywania masażu. Dziecko huśta się w hamaku, jeździ na deskorolce czy balansuje na kołysce. Może się wspinać po drabinkach, skakać na trampolinie czy pokonywać tor przeszkód.
Jakie są efekty terapii?
Jeżeli efekty terapii są pozytywne, dziecko jest w stanie w sposób bardziej efektywny automatycznie przetwarzać i wykorzystywać skomplikowane informacje sensoryczne. Ma to swoje odbicie w życiu codziennym dziecka. Poprawa koordynacji ruchowej ma swoje odbicie w możliwości i jakości wykonywania trudniejszych aktywności ruchowych z zakresu dużej i małej motoryki.
W przypadku dziecka prezentującego początkowo objawy nadwrażliwości lub słabej reaktywności na bodźce sensoryczne, bardziej prawidłowe reakcje mogą prowadzić do pozytywnych zmian w zachowaniu, poprawy stosunków z rówieśnikami oraz zwiększonego poczucia własnej wartości. W miarę poprawy efektywnego funkcjonowania układu nerwowego niektóre dzieci będą osiągały postępy w rozwoju mowy, inne w umiejętnościach szkolnych. Bardzo często rodzice stwierdzają, że ich dziecko jest lepiej zorganizowane, skoncentrowane, pewniejsze siebie i łatwiejsze we współżyciu.
